ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն Թուրքիային կոչ է արել ձեռնպահ մնալ Սուրբ Սոֆիայի տաճար-թանգարանը փակելուց: Հայտնի է, որ Անկարան մտադիր է տաճար-թանգարանը փակել և այն վերածել մզկիթի: Անկարան հայտարարել է, թե այդ հարցում չունի որևէ մեկից թույլտվություն հայցելու կարիք: ԱՄՆ-ն կոչ է անում չգնալ այդ քայլին և պահպանել տաճարը: Միացյալ Նահանգների այդ կոչը հատկանշական է մի քանի առումով և էապես առնչվում է Հայաստանին: Հայտնի է, որ Երևանն անցնող օրերին միացավ Կրոնական ազատությունների դաշինքին, որը ԱՄՆ նախաձեռնությամբ ստեղծված հարթակ է և միավորում է մի քանի տասնյակ պետությունների՝ կրոնական փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանության համատեքստում: Դաշինքին Հայաստանի միանալու հարցը դարձավ որոշակի դիտողությունների կամ հարցադրումների առիթ՝ հաշվի առնելով այն, որ ԱՄՆ-ն բարձրացնում է Չինաստանում ույգուրների իրավունքի հարցը, և Պեկինը նախաձեռնությունը դիտարկում է հակաչինական:
Հայաստանի արտգործնախարարությունը հայտարարեց, որ դաշինքը միասնական որոշումների ձևաչափ չէ, այլ հարթակ, որտեղ կրոնական փոքրամասնությունների իրավունքների հարց ունեցող պետությունները կարող են բարձրացնել հարցերն ու աշխատել, իսկ Հայաստանի անդամությունը որևէ պետության դեմ չէ, ինչը սկզբունք է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության համար: Պաշտոնական Պեկինը որևէ կերպ դժգոհություն չի արտահայտել Հայաստանի որոշման կապակցությամբ: Սուրբ Սոֆիայի տաճարի շուրջ զարգացումները հուշում են, թե ինչի համար է Հայաստանին անհրաժեշտ հարթակը: Թուրքիայի քաղաքականությունը հստակ է՝ ջնջել քրիստոնեական քաղաքակրթության հետքերը: Նույն մարտավարությունն ունի Ադրբեջանը: Երկու պետություն, որոնք բախված են հայկական հարցին, և որոնց գոյությունն, ըստ էության, կախված է հայկական հարցից: Ըստ այդմ, նրանց համար ռազմավարական խնդիր է հայկական հետքի ջնջումը, որը, բնականաբար, պետք է իրագործեն քրիստոնեական քաղաքակրթության դեմ ընդհանուր տրամաբանության շրջանակում: Կրոնական ազատությունների դաշինքը Հայաստանի համար հարթակ է, որը կարող է ծառայել Թուրքիայի և Ադրբեջանի այդ նկրտումների դեմ աշխատանքի լավ պլատֆորմ, որտեղ ոչ միայն Միացյալ Նահանգներն են, այլևս Իսրայելը, Վրաստանը, այլ երկրներ, որոնք Հայաստանի համար կարող են լինել կարևոր գործընկեր ռեգիոնալ քաղաքականության արդյունավետության բարձրացման հարցում:
Նոր աշխարհակարգի ձևավորումը, որի աշխույժ ալիքն ընթանում է արդեն մի քանի տարի, միջազգային հարաբերություններում էապես բարձրացնելու է քաղաքակրթական արմատների և պատմա-մշակութային գործոնի դերը: Սկզբունքորեն, հենց դրանց վրա են հիմնվում աշխարհակարգերը, ինչպիսին էլ լինեն դրանց գծվող սահմաններն ու հարաբերությունների կանոնները: Այդ իմաստով, Հայաստանը գործնականում բոլոր փորձերում եղել է ոչ թե սուբյեկտների, այլ օբյեկտների թվում՝ չնայած իր ահռելի պատմա-քաղաքակրթական ժառանգությանը, որ ունի ոչ միայն կովկասյան ռեգիոնում կամ Թուրքիայում և Ադրբեջանի իրավասության տակ գտնվող տարածքներում:
Հայկական ժառանգությունն այդ իմաստով խաղարկել և օգտագործել են բոլորը, որոնք մասնակից են եղել աշխարհակարգային ճարտարապետությանը, Հայաստանից բացի: Հայաստանն այժմ ներկայացրել է նոր աշխարհակարգի ճարտարապետությանը մասնակցելու հայտ: Այդ հայտի լրջությունն ամենից լավ զգացել, բնազդով զգացել է Թուրքիան, որի նախագահ Էրդողանը հատուկ կառույց է ստեղծում հայկական հարցին և սեղմվող օղակին հակազդելու համար:
