«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Կալիֆոռնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և գլխավոր խմբագիր Հարութ Սասունյանը:
– Լիբանանում հզոր պայթյունից հետո ստեղծված իրավիճակում շատ հայեր ցանկություն են հայտնել տեղափոխվելու Հայաստան ու հաստատվելու այստեղ: Լիբանանի իրադարձություններից հետո ՀՀ իշխանություններն ի՞նչ պետք է անեն, ի՞նչ են ակնկալում Սփյուռքում Հայաստանից:
– Ես միշտ ասել եմ, որ նախքան մարդկանց քաջալերելը, որ Հայաստան վերադառնան, պետք է Հայաստանը հայրենադարձության ծրագիր ունենա: Ընդ որում՝ ոչ թե ընդհանրական խոսքեր, այլ կոնկրետ, քայլ առ քայլ ներկայացված ծրագիր, թե յուրաքանչյուր պահի պետությունն ինչ դյուրություններ պետք է տա վերադարձողներին: Նրանց տուն է պետք, աշխատանք է պետք, քաղաքացիություն է պետք: Այս բոլորը պետք է ծրագրով ներկայացնեն ու հայտարարեն: Եթե մարդիկ իրենց ունեցվածքը պետք է բերեն, նրանք հարկվելո՞ւ են, թե՞ ոչ: Այդ բոլոր հարցերը նախապես պետք է մտածվեն, ծրագրվեն, դրա համար հատուկ օրենքներ պետք է ընդունվեն: Մենք տեսանք, թե ինչ պատահեց, երբ Իրաքի պատերազմից հետո Հայաստանը ոչ մի ձևով պատրաստ չէր ընդունելու իրաքահայերին, որի հետևանքով նրանք ցրվեցին աշխարհի չորս կողմը: Գրեթե նույնը եղավ սիրիահայերի դեպքում: Նրանց մի մեծ մասը եկավ Հայաստան, բայց չկարողացավ այդտեղ ապրել: Ո՛չ աշխատանք կար, ո՛չ տուն կար, և նրանք Հայաստանից հեռացան եվրոպական երկրներ: Չեմ ուզում, որ նույն բանը պատահի լիբանանահայերի հետ: Լիբանանահայերը հիմա շատ ծանր դրության մեջ են, նաև վերջին երկու տարիներին տնտեսական առումով վատ վիճակում էին: Եվ եթե վաղն իրենք էլ Հայաստան գան, սիրիահայերի նման մնան մի քանի ամիս ու հետո լքեն հայրենիքն ու գնան Եվրոպա, Ամերիկա, դա չէ մեր ուզածը: Սա միայն զգացական հարց չէ, այլ կոնկրետ հարց է, որը ենթադրում է ունենալ կոնկրետ ծրագիր: Այս ամենին գումարվում է նաև այն, որ կորոնավիրուսի պատճառով Հայաստան կարող են այցելել միայն այն լիբանանահայերը, որոնք երկքաղաքացի են, իսկ նրանք, որոնք միայն Լիբանանի քաղաքացի են, ինչպե՞ս կարող են Հայաստան ներգաղթել: Այս հարցի վերաբերյալ էլ պետք է հատուկ կարգադրություն լինի: Այս բոլորը միայն խոսելով ու հայրենիքը սիրելով չի լինում, մարդիկ պետք է կարողանան այդտեղ ապրել, իսկ ապրելու համար պետք է բնակության տեղ ունենան, սնունդ ունենան, աշխատանք ունենան, հայրենասիրությամբ մարդիկ չեն կարող ապրել: Հայրենասիրությունը լավ բան է, բայց նաև ապրուստի միջոցներ պետք է լինեն:
– Լիբանանահայերի վերաբերյալ նշվում է, որ նրանք դժվարանում են Հայաստան կամ այլ երկիր տեղափոխվել, քանի որ նրանց կապիտալը կալանված է, բանկերը իշխանությունների որոշմամբ գումար չեն տալիս: Սա լրացուցիչ խնդիր չի՞ առաջացնում:
– Սա հատուկ հարց է լիբանանահայերի համար, որ բանկերն իրենց փողերը չեն տալիս, հետևաբար այդ մարդիկ, եթե նույնիսկ որոշ փող ունեն, այդ փողերը բանկում են: Սա հավելյալ պատճառ է, որ երբ այդ մարդիկ Հայաստան գան, ո՞նց են ապրելու առանց փողի, առանց տան ու աշխատանքի:
– Հայաստանում արդեն մի քանի տարի խոսում են հայրենադարձության, ներգաղթի անհրաժեշտության մասին, անգամ հայրենադարձության մասին օրենք էին պատրաստում: Հիմա, երբ արդեն կոնկրետ Լիբանանի օրինակով շատ ռեալ է դառնում հայերի հոսքը դեպի Հայաստան, առաջնահերթ քայլերը որո՞նք պետք է լինեն:
– Նախ՝ Հայաստանի ղեկավարությունը պետք է նստի, հանձնախումբ կազմի, և ծրագրեն այն բոլոր պայմանները, որոնք պետք է տրամադրվեն ներգաղթողներին, այդ թվում՝ ապրուստի միջոցները, բնակության վայրերը, առողջապահության հարցերը, քաղաքացիության խնդիրը: Այդ բոլորը պետք է ծրագրեն: Խոսքով հայրենասեր լինելը հեշտ է, խոսքով հայրենադարձությունը պաշտպանելը հեշտ է, բայց շատ ավելի կարևոր է, թե կոնկրետ ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն: Մենք անընդհատ խոսում ենք, բոլորս էլ հայրենասերներ ենք, բայց միայն խոսքով հնարավոր չէ արդյունքի հասնել, պետք է կոնկրետ աշխատանք տարվի, և դա պետության գործն է:
– Մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանն է աջակցության ձեռք մեկնում լիբանանահայերին, նաև Ռուսաստանի հայկական համայնքը: Ընդհանրապես ինչպիսի՞ն էր արձագանքը Ձեզ մոտ:
– Այստեղ էլ մոտեցումը նման է նրան, որ կա աշխարհի բոլոր կողմերում: Բոլորս էլ ցավում ենք այն բանի համար, ինչ պատահեց Լիբանանում: Ամեն տեղ դրամահավաքների են պատրաստվում, այս օրերին դրամահավաք է Լոս Անջելեսում: Նույնը արվում է Ամերիկայի այլ շրջաններում, Եվրոպայի երկրներում: Գիտենք, որ շաբաթ օրը Հայաստանն օգնությամբ լի օդանավ է ուղարկում Լիբանան: Ռուսաստանը, Ֆրանսիան են օգնություն ուղարկում: Գրեթե բոլոր երկրները ցանկություն ունեն օգնելու Լիբանանին՝ լինի հայ, թե օտար: Ես այսօր խոսում էի Բրազիլիայի մի հայի հետ և ասաց, որ իրենք ևս դրամահավաք են կազմակերպել, որ օգնեն Լիբանանին: Ցանկացած հայ չի կարող անմասն մնալ այս արհավիրքից:
