«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ Էդգար Աղաբեկյանը:
Պարոն Աղաբեկյան, ՀՀ առևտրային բանկերը 2023թ-ի հունվար-մարտ ամիսներին արձանագրել են 70 մլրդ դրամի զուտ շահույթ, ինչը շուրջ 2 անգամ ավելի է, քան նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում։ Ինչպե՞ս եք գնահատում, ի՞նչ գործոններով եք սա պայմանավորում։
Ընդհանրապես ռուս-ուկրաինական պատերազմից սկսած՝ մեր ֆինանսական համակարգի մասնակիցների շահույթը սկսել է աճել ավելի արագ տեմպերով։ Հիմնականում պայմանավորված է արտարժութային գործառնություններով, տարբեր կոմիսիոն վճարներով և այլն, որոնց հետևանքով ֆինանսական կազմակերպությունները մեծ շահույթ են ստացել, այսինքն՝ հիմնականում պայմանավորված է այդ հոսքերով։ Այսինքն՝ նրանք պետք է օգտվեն մեր ֆինանսական կազմակերպությունների ծառայություններից, և մեզ համար դրական հետևանքը դա է, որ արդյունքում ֆինանսական կազմակերպությունները մեծ շահույթ են կարողանում ստանալ։
Եվ քանի որ ռուս-ուկրաինական պատերազմը դեռ շարունակվում է, նշանակո՞ւմ է արդյոք, որ այս գերշահույթը շարունակական կլինի՞։
Իրականում քանի դեռ այդ սահմանափակումները կան, նույն կերպ շարունակվելու է։ Ուղղակի այստեղ պետք է հասկանանք, որ թե՛ Ռուսաստանը, թե՛ տարբեր շուկաները որոշակի պայմաններում հարմարվելու հատկություն ունեն, և հնարավոր է՝ ռուսական միջավայրը սկսի հարմարվել, սկսվեն նոր մեխանիզմներ գործակվել այս իրավիճակի համար, որ ինչ-որ ձևով դանդաղեցնի այս աճը, բայց հավանաբար նույն ձևով էլ կշարունակվի։
Դոլարի, ռուսական ռուբլի անկումը որքանո՞վ է նպաստում գերշահույթ ապահովելուն։ Առհասարակ, դրամի արժևորումը որքանո՞վ շարունակական կլինի։ Արտահանողներն են լուրջ խնդիրների առաջ կանգնած այս շարունակ անկման պարագայում։
Ռուսական ռուբլու փոխարժեքը ներքին շուկայում պայմանավորված է միջազգային շուկայում դոլար-ռուբլի փոխարժեքով, իսկ մեզ մոտ, ըստ էության, որոշվում է դրամ -դոլար փոխարժեքը, իսկ մնացածը միջազգային տրոս կուրսերի հետևանք են։ Իսկ այստեղ, քանի որ առաջարկը մեծանում է, մանավանդ այս օրերին, երբ մինչև ամսի 20-ը հարկերի վճարման շրջան է, արտարժույթի առաջարկը որոշակիորեն մեծանում է, որն ազդում է կուրսի վրա՝ չհաշված այն, որ հոսքերը ըստ էության չեն նվազել, որոնք նաև անցյալ տարի կային, և դոլարի արժեզրկումը շուկայում շարունակվում է, իսկ արտահանողներն էլ, քանի դեռ իրենք գործիքներ չեն ստեղծել կամ չեն օգտագործում այն գործիքները, որոնք ռիսկերը նվազեցնելու են ուղղված, իրենք անընդհատ նեղվելու են դրանից, բայց կգա ժամանակը, որ պետք է հասկանան, որ այդ գործիքները պետք է կիրառեն ռիսկերը զսպելու համար։
Դրամը դեռ որքան կմնա արժևորվա՞ծ։
Այստեղ հարցն այն է, որ արտահանողները փոխարժեքի հետևանքով դրսում ոչ մրցունակ են դառնում։ Բայց պետք է հասկանան, որ ԿԲ-ն կուրսերը պահելով չի զբաղվում, իհարկե, ինչ-որ պահերի միջամտում է շուկայում, և անհավասարակշռությունները ժամանակավոր կարողանում է կարգավորել, բայց այստեղ գլոբալ առումով կուրսը լողացող է։
Իհարկե, կառավարությունն էլ ինչ-որ ձևով կարող է աջակցել, բայց այդ բեռը դնել անընդհատ հարկ վճարողների վրա, բյուջեի վրա, չեմ կարծում, որ ճիշտ է, դա ծուլացնում է իրենց։ Կար ժամանակ, երբ ՏՏ ոլորտները և այլ ոլորտներ մեծ շահույթներ էին ստանում և չէին դժգոհում։ Բայց պետք է հաշվի առնել, որ հիմա բիզնեսն այնպիսին է, որ դու միշտ չես կարող օգուտով դուրս գալ, դու պետք է ձեռք բերես գործիքներ, բուֆերներ, պահուստներ և պատրաստ լինես դիմակայելու, աշխատելու վատ միջավայրում, և այս առումով բիզնեսը պետք է պատրաստ լինի, պետք է սկսի այդ գործիքներ օգտագործել, որ կարողանա մրցունակ լինել թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին շուկաներում։
