1920թ. օգոստոսի 10-ին Ռուսաստանի բոլշեւիկյան կառավարության եւ Հայաստանի միջեւ Թիֆլիսում ստորագրվել է զինադադարի համաձայնագիր: Հայաստանը ճանաչել է, որ Լեռնային Ղարաբաղը, Զանգեզուրը եւ Նախիջեւանը ժամանակավորապես գտնվում են Ռուսաստանի զինված ուժերի օկուպացիայի տակ: Ռուսաստանը ճանաչել է, որ օկուպացիան չի կանխորոշում այդ տարածքների իրավական կարգավիճակը: Երկուստեք համաձայնել են, որ ԼՂ, Զանգեզուրի եւ Նախիջեւանի կարգավիճակը պետք է որոշվի կողմերի միջեւ «ամենամոտ ապագայում կնքվելիք խաղաղության պայմանագրով»:
Լեռնային Ղարաբաղի, Զանգեզուրի եւ Նախիջեւանի կարգավիճակի հարցում Ադրբեջանի իրավունքը չի ճանաչվել: Ռուսաստանի եւ Հայաստանի միջեւ խաղաղության պայմանագիր չի ստորագրվել: Պատմա-քաղաքական բանավեճը, որ 1920թ. ամռանը Հայաստանը կարող էր բոլշեւիկյան Մոսկվայի հետ նպաստավոր համաձայնության հասնել, զինադադարի մասին համաձայնագրի իրավական նշանակությունը չի նսեմացնում:
Հայաստանի հետ ստորագրելով ԼՂ, Զանգեզուրի եւ Նախիջեւանի կարգավիճակը երկկողմ խաղաղ պայմանավորվածությամբ որոշելու համաձայնագիր, բոլշեւիկյան Ռուսաստանը փաստացի խնդիրը լուծել է քեմալական Թուրքիայի հետ 1921թ. մարտի 16-ի «Բարեկամության եւ եղբայրության մասին» պայմանագրով: 1921 թ. հուլիսի 5-ին Ռուսաստանի բոլշեւիկյան կուսակցության Կովկասյան բյուրոն որոշել է Լեռնային Ղարաբաղը «մարզային լայն ինքնավարությամբ թողնել Ադրբեջանի կազմում».
ԼՂ հարցի շուրջ պատմա-քաղաքագիտական բանավեճում ադրբեջանական կողմը մշտապես պնդել է, որ եթե ԼՂ-ն «թողնվել է Ադրբեջանի կազմում», ինչպես ձեւակերպված է Կովբյուրոյի որոշմամբ, ուրեմն՝ «ԼՂ-ն միշտ էլ ադրբեջանական է եղել». Իրականում այդ սահմանումը ուղղակիորեն բխում է ռուս-հայակական զինադադարի համաձայնագրից, այնպես որ Հայաստանից օկուպացված Լեռնային Ղարաբաղը պատկանում է Ռուսաստանին, բայց Մոսկվան այն «թողնում» է, այսինքն՝ հանձնում է Ադրբեջանին։
88-ի Շարժումն, ըստ էության, մի նպատակ է հետապնդել՝ հասնել ԼՂ մասին Կովբյուրոյի 1921թ. հուլիսի 5-ի որոշման չեղարկմանը: Եւ ամենահակառուսականը հենց այդ նպատակադրվածությունն էր, ինչին Մոսկվան հակադարձել է նախ «ադրբեջանական գործոնի» սպառնալիքով, ապա՝ Սումգայիթի, Կիրովաբադի, Բաքվի հայկական ջարդերով, ի վերջո՝ «Կոլցո» օպերացիայով, որ այլ բան չէր, քան՝ այն, ինչ Իլհամ Ալիեւն իրականացրեց անցյալ տարվա սեպտեմբերի 19-ին։
Ռազմա-քաղաքական գենեզիսն ակնհայտ է: Թե ի՞նչ շահ է Մոսկվան հետապնդել՝ 2022թ. օգոստոսի 3-ին Լաչինի միջանցքի հսկողությունը Բաքվին զիջելով՝ պետք է փորձել հասկանալ ոչ միայն լայնքով՝ իրադարձությունների փաստագրմամբ, այլեւ՝ խորքով: Մասնավորապես՝ իրավա-քաղաքական գնահատական տալ ԼՂ էլիտայի 2022թ. օգոստոսի 3-ից մինչեւ 2023թ. սեպտեմբերի 9-ը տեւած «դիմադրողականությանը» եւ պարզել ծագումնաբանությունը, ստվերային կազմակերպիչներին:
Հայաստանի համար դա ավելի անվտանգային խնդիր է, քան՝ Ադրբեջանից հնչող սպառնալիքը, որովհետեւ պատերազմի եւ խաղաղության խնդիրը Բաքվի իրավազորությունից դուրս է:
